SZATY I STROJE

Ornat - Wierzchnia, ozdobna szata liturgiczna używana przez kapłana,zasadniczo do sprawowania Mszy św.
Welon (tuwialnia) - Chusta do zasłaniania; wyraz czci, przede wszystkim jako welon naramienny używany przez błogosławiącego monstrancją.
Alba - Biała, długa, najczęściej płócienna spodnia szata liturgiczna.
Stuła - element stroju liturgicznego w kształcie szarfy używany przez duchownych jako znak władzy kapłańskiej; najważniejszy spośród szat liturgicznych.
Cingulum- (pasek, sznur) Cingulum przepasuje się albę. Zwykle białe, choć może być w kolorze dnia.
Infuła (mitra) - Liturgiczne nakrycie głowy biskupa (opata). Składa się z dwu sztywnych tarcz z przedniej i tylniej strony oraz z dwu zwisających z tyłu wstęg.
Kapa - Wierzchnia, ozdobna szata liturgiczna w kształcie półkolistego płaszcza zapinanego na piersiach klamrą. Używana przy procesjach, sprawowaniu sakramentów i sakramentaliów z wyjątkiem Mszy św.
Palka - Kwadratowy, usztywniany kawałek płótna, służący do nakrycia kielicha mszalnego w celu uchronienia Najświętszej Krwi przed zabrudzeniem.
Humerał - Spodnia, płócienna szata liturgiczna w kształcie prostokątnej chusty zaopatrzonej w sznurki, nakładana na ramiona pod albę.
Paramenty - Szaty liturgiczne; oficjalny strój osób pełniących różne funkcje w liturgii, a także bielizna kielichowa (korporał, puryfikaterz, palka) i ołtarzowa (obrus).
Biret - Nakrycie głowy katolickich duchownych w kształcie czterokątnej, sztywnej czapeczki z trzema lub czterema rogami i pomponem.
Pastorał(baculus) - Długa, ozdobna laska, będąca oznaką władzy pasterskiej. Biskupi i opaci używają pastorału zakończonego spiralą, papież zaś, zwieńczonego krzyżem.
Sutanna - Strój duchownych; długa, sięgająca do kostek suknia z niskim, stojącym kołnierzykiem, zapinana z przodu na rząd małych guzików. Kapłani noszą sutanny czarne, biskupi fioletowe, kardynałowi purpurowe. Nadto niektórzy kapłani (kanonicy, prałaci) mają przywilej noszenia sutanny fioletowej, bądź z fioletowymi dodatkami (pas, mucet).
Piuska - Okrągła, niewielka czapeczka, dla papieża w kolorze białym, kardynałów purpurowym, biskupów fioletowym i opatów w kolorze habitu.
Mitra (infuła) - Liturgiczne nakrycie głowy biskupa (opata). Składa się z dwu sztywnych tarcz z przedniej i tylniej strony oraz z dwu zwisających z tyłu wstęg.Pierścień biskupi Znak więzi między biskupem a zarządzanym przez niego Kościołem lokalnym, np. diecezją.
Paliusz - Biała, wełniana taśma ozdobiona sześcioma krzyżykami z czarnego materiału, mającą formę naszyjnika o dwu zakończeniach.Noszą go: papież, patriarchowie, prymasi i metropolici.
Puryfikaterz - Mały, biały, złożony na trzy części prostokątny kawałek płótna lnianego bądź konopnego, służący do puryfikacji, czyli do wycierania naczyń liturgicznych i palców celebransa.
Habit- Ubiór noszony przez zakonników i zakonnice chrześcijańskie.
Komża- Sięgająca najdalej do kolan, niekiedy ozdobiona, biała, płócienna szata używana podczas wykonywania czynności liturgicznych. Powstała ze skrócenia alby, dla większej wygody.
Rokieta - Rodzaj komży o wąskich rękawach, podbitej najczęściej fioletową tkaniną, noszonej przez prałatów i kanoników jako strój chórowy lub na uroczystościach.
Pektorał - Ozdobny krzyż noszony na piersiach przez biskupów.
Mucet- Pelerynka sięgająca do łokci, z przodu najczęściej zapinana na guziczki, będąca oznaką władzy, noszona przez papieża, kardynałów, biskupów a także duchownych, którzy otrzymali taki przywilej (kanonicy niektórych kapituł).
Velum (welon) - Nakrycie na kielich w kształcie prostokątnego i ozdobionego kawałka materiału w kolorze dnia.
Pontyfikalia - Oznaki godności biskupiej, noszone podczas uroczystych liturgii: mitra, pastorał, piuska, pektorał oraz pierścień.
Dystynktorium - Wzorowany na krzyżu biskupim ozdobny, metalowy emblemat w kształcie krzyża lub medalionu używany przez kanoników do uroczystego lub chórowego stroju.
Szkaplerz - Szeroki pas materiału z przodu i z tyłu, zakładany na habit, oznaka czci dla Matki Bożej. Może też występować w postaci skórzanego medalika szkaplerznego noszonego również przez świeckich pod ubraniem.
Dalmatyka - Wierzchnia, ozdobna szata liturgiczna diakona podobna do ornatu, ale posiadająca rozcięte rękawy.

NACZYNIA I SPRZĘT

Kielich - Naczynie liturgiczne wykonane ze szlachetnych metali, często bogato zdobione, używane podczas Mszy św. do konsekracji wina. Składa się z czary (wewnątrz pozłacanej lub posrebrzanej) stopki i łączącego je trzonu.
Kropidło- Pęczek szczeciny osadzony na trzonku lub gąbka w perforowanym pojemniczku; służy do kropienia wodą święconą.
Patena - Naczynie na hostię w kształcie niewielkiego talerzyka lub głębszego naczynia. Wykonane jest ze szlachetnego metalu, często ozdobione.
Sygnaturka - Dzwonek wejściowy, umieszczony zazwyczaj przy wyjściu z zakrystii do prezbiterium używany do informowania zgromadzonych wiernych, że rozpoczyna się procesja do ołtarza, a wraz z nią liturgia.
Puszka (Cyborium) - Zdobione naczynie w kształcie kielicha zaopatrzonego w przykrywkę, służące do przechowywania Najświętszego Sakramentu i rozdzielania Go wiernym.
Gong - Sprzęt składający się z dźwięczącej przy uderzeniu tarczy lub kilku tarcz oraz pałeczki. Używany jest głównie podczas Przeistoczenia.
Lawaterz- Naczynie z wodą służące do dokonywania rytualnych obmyć.
Baldachim - Ozdobna tkanina rozpięta na czterech drążkach lub daszek nad godnymi czci miejscami (ołtarz), osobami (tron biskupi), a przede wszystkim niesiony podczas procesji nad kapłanem niosącym Najświętszy Sakrament.
Ampułki - Szklane, rzadziej metalowe, małe naczyńka na wodę i wino potrzebne do sprawowania Mszy św., zwykle stojące na kredencji.
Bursa - Ozdobna, sztywna torebka z tkaniny, w której kapłan nosi Najświętszy Sakrament, np. do chorych.
Monstrancja- Ozdobne, drogocenne naczynie liturgiczne, w którym wystawia się Najświętszy Sakrament do publicznej adoracji lub na procesję eucharystyczną.
Chrzcielnica - Zbiornik na wodę chrzcielną umieszczony w świątyni, w prezbiterium lub oddzielnej kaplicy, służący do udzielania chrztu.
Melchizedek (lunula) - Rozwierany uchwyt w kształcie księżyca do przytrzymywania Hostii w kustodii i monstrancji.
Dzwonki - Dzwonki służące do informowania wiernych podczas sprawowania liturgii, kiedy mają usiąść lub powstać, np.: na Przeistoczenie.
Kustodia - Niewielkie, najczęściej przeszklone naczynie, w którym przechowywana jest Hostia przeznaczona do wystawienia w monstrancji.
Konfesjonał - (słuchalnica) Drewniany mebel, składający się z krzesła dla spowiednika i klęcznika dla penitenta, często oddzielonych od siebie kratką, przy którym sprawuje się sakrament pokuty.
Łódka(navicula) - Naczynie na kadzidło, nazwane tak z powodu swojego kształtu, zaopatrzone w łyżeczkę do nasypywania kadzidła do trybularza.
Korporał- Kwadratowy kawałek lnianego, białego płótna, składany na dziewięć części, na którym stawia się naczynia z Najświętszymi Postaciami, w celu uchronienia przed upadkiem świętych partykuł.
Kadzielnica (trybularz) - Metalowe naczynie umocowane na łańcuszkach, zamykane perforowaną pokrywką, w którym spala się kadzidło.
Kredencja (kredensja, abakus) - Stolik znajdujący się zwykle w prezbiterium, na którym umieszcza się naczynia używane podczas Mszy św. (kielich, ampułki), oraz na którym można dokonywać puryfikacji.
Pulpit - Drewniana, metalowa lub plastikowa podstawka do mszału stawiana na ołtarzu.
Trybularz (kadzielnica) - Metalowe naczynie umocowane na łańcuszkach, zamykane perforowaną przykrywką, w którym spala się kadzidło.
Relikwiarz - Drogocenny, zdobiony “pojemnik”, w którym przechowuje się relikwie świętych w celu wystawienia wiernym dla okazania przez nich czci. Kształty relikwiarzy mogą być różne, w zależności od rodzaju relikwii.
Kołatka (grzechotka) - Drewniany przyrząd składający się z młoteczka, podstawki i rączki, używany zamiast dzwonków i gongu od Wielkiego Czwartku do Wigilii Paschalnej.
Kociołek- Naczynie z uchwytem na wodę święconą używaną do poświęceń i aspersji. Wraz z kociołkiem używa się kropidła.
Vasculum- Małe naczyńko zaopatrzone w przykrywkę, stojące obok tabernakulum, a służące do obmycia z partykuł rąk kapłana.

MIEJSCA

Ambona (kazalnica) - Wyeksponowane miejsce do czytań biblijnych, psalmu responsoryjnego, wygłaszania homilii czy intencji modlitwy wiernych; stół Słowa Bożego.
Katedra - Główny kościół diecezjalny pozostający pod zwierzchnictwem biskupa (matka wszystkich kościołów w diecezji, w którym odbywają się największe uroczystości diecezjalne i sprawowana jest Eucharystia pod przewodnictwem biskupa) lub miejsce przewodniczenia liturgii przez biskupa, na której ustawiony jest tron.
Ołtarz - Centralne miejsce świątyni i ośrodek każdej liturgii. Jest to stół, najczęściej kamienny, na trwałe przymocowany do podłoża, na którym sprawuje się Mszę św. Składa się z mensy ołtarzowej i bazy.
Kaplica - Mały kościółek w miejscach oddalonych od kościoła parafialnego lub część świątyni z własnym ołtarzem, bądź też pomieszczenie w jakimś budynku, np. kaplice szpitalne.
Apsyda (absyda, transept)) - Wnęka w czołowej ścianie świątyni, najczęściej półkolista, miejsce na tron, miejsce przewodniczenia, sedilie. Miejsce przewodniczenia Umieszczone zazwyczaj na podwyższeniu siedzenie dla celebransa, zwrócone zawsze przodem do ludu, z reguły u szczytu apsydy lub prezbiterium.
Baptysterium - Budowla kościelna, kaplica do udzielania chrztu, niegdyś wraz z sakramentem bierzmowania. Świątynia (kościół, dom Boży) Budynek kościelny, stanowiący ośrodek życia liturgicznego i duchowego, np.: parafii, służący do celebracji liturgicznych z udziałem wiernych.
Bazylika - W sensie architektonicznym wielo-nawowy kościół, którego nawa główna jest wyższa od naw bocznych, często z apsydą. W sensie liturgicznym tytuł honorowy nadawany świątyniom ze względu na ich szczególne znaczenie.
Prezbiterium - Część kościoła, w której znajduje się ołtarz, ambona, miejsce przewodniczenia, wyodrębnione z pozostałego wnętrza kościoła podwyższeniem (dla lepszej widoczności), lub nawet oddzielone balustradą komunijną.
Cmentarz - Miejsce grzebania zmarłych znajdujące się przy kościele lub w oddaleniu, ale z własną kaplicą cmentarną.
Nawa - Przestrzeń wewnątrz kościoła, przeznaczona dla wiernych i niekiedy podzielona rzędami kolumn lub filarów na nawę środkową i nawy boczne.
Katakumby - Podziemne cmentarze wczesnochrześcijańskie; wielokondygnacyjne korytarze, najczęściej kute w skale, zakończone kryptami. Trumny umieszczano w niszach lub ścianach katakumb.
Krypta - Podziemie kościoła przeznaczone do celów liturgicznych, a więc mieszczące kaplicę, albo służące za miejsce pochówku zmarłych.
Zakrystia - Pomieszczenie w kościele, w którym przechowuje się wszystko, co jest potrzebne do sprawowania liturgii i nabożeństw. Zakrystia służy również do przygotowania się celebransa i asysty.
Stalle - Ozdobne ławy znajdujące się w prezbiterium (chórze) kościołów katedralnych, kolegiackich i klasztornych, przeznaczona dla kanoników i zakonników.
Kolegiata - Kościół, przy którym niegdyś lub obecnie istnieje kapituła.
Tabernakulum - Drogocenna, ozdobiona i zamykana szafka służąca do przechowywania Najświętszego Sakramentu.
Klasztor - Miejsce zamieszkania przebywania zakonników lub zakonnic, często ogół pomieszczeń mieszkalnych z kościołem i budynkami gospodarczymi.
Sanktuarium - Zwykle świątynia o szczególnym znaczeniu kultowym, np.: sanktuarium Matki Bożej na Jasnej Górze.
Tron - Miejsce w kościele przeznaczone dla biskupa, składające się z ozdobnego krzesła, nad którym umieszczony jest herb biskupi i baldachim.
Sedilie - Znajdujące się w prezbiterium siedzenie dla kapłana przewodniczącego celebrze (miejsce przewodniczenia) i dla usługujących (asysta, ministranci).
Konkatedra (współkatedra, prokatedra) - Jeden spośród kościołów w diecezji zastępujący katedrę, czyli kościół będący pod zwierzchnictwem biskupa.
Kropielnica- Kamienne lub metalowe naczynie na wodę święconą umieszczone w przedsionku kościoła. Przeżegnanie się wodą święconą jest symbolem duchowego oczyszczenia.

KSIĘGI

Mszał- Księga liturgiczna zawierająca wszystkie teksty zmienne i stałe oraz przepisy potrzebne do odprawiania Mszy św.
Pontyfikał - Księga liturgiczna zawierająca modlitwy i sposób sprawowania sakramentów, poświęceń i błogosławieństw oraz innych czynności liturgicznych przez biskupa.
Lekcjonarz - Księga zawierająca tzw. lekcje, czyli fragmenty ze Starego i Nowego Testamentu czytane lub śpiewane, przewidziane na wszystkie dni roku liturgicznego.
Rytuał - Księga liturgiczna zawierająca teksty i wskazówki, jak kapłan powinien sprawować poszczególne sakramenty i sakramentalia, jakie, odmawiać modlitwy podczas procesji i błogosławieństw.
Agenda - Zbiór przepisów i formuł modlitw dotyczących sprawowania sakramentów i sakramentaliów.Ewangeliarz - Ozdobna księga liturgiczna zawierająca tekst Ewangelii używana podczas uroczystych celebracji liturgicznych.
Benedykcjonał - Księga liturgiczna zawierająca teksty błogosławieństw i poświęceń osób, rzeczy i miejsc.
Psałterz - Część księgi Liturgii godzin zawierająca psalmy, podzielona na różne dni i pory dnia, w układzie czterotygodniowym.
Brewiarz (Liturgia godzin)- Księga zawierająca teksty modlitw na różne pory dnia, do odmawiania których zobowiązani są duchowni.
Ceremoniał - Księga zawierająca przepisy i formy uroczystego sprawowania liturgii.
Kancjonał - Śpiewnik zaopatrzony w zapis nutowy zawierający teksty śpiewów wykonywanych w czasie nabożeństw i czynności liturgicznych.
Chorał - Zbiór melodii powstałych w Kościele rzymskokatolickim w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, np. chorał gregoriański.
Graduał - Oficjalna księga do użytku liturgicznego zawierająca melodie chorałowe do stałych i zmiennych części Mszy św.
Rubrycela (kalendarz liturgiczny, dyrektorium) - Ujęte w formie kalendarza wskazówki i przepisy odnoszące się do odprawiania Mszy św., Liturgii godzin i innych nabożeństw.

SYMBOLE I ZNAKI

Chleb - W liturgii używany jest niekwaszony chleb przyrządzany z mąki pszennej. Symbol życia, pożywienia, “chleba z nieba”. W Eucharystii Chleb staje się Ciałem Chrystusa.
Kolory liturgiczne - Wyrażają charakter danego dnia, święta czy innego obchodu liturgicznego. Do kolorów liturgicznych zaliczamy: biały, czerwony, zielony, fioletowy, różowy i czarny.
Złożenie rąk - Gest modlitewny wyrażający wzniesienie modlitwy do Boga, gest poddaństwa oraz nie zajmowania się niczym innym wobec Boga.
Cisza (milczenie) - Czas w liturgii, podczas którego człowiek kontempluje to, co ujrzał i usłyszał.
Postawa siedząca - Postawa ta związana jest w liturgii z wewnętrznym odprężeniem dla słuchania i rozważania słowa Bożego. Jest też postawą godności i władzy, którą zazwyczaj sprawowano na siedząco.
Postawa stojąca - Zasadnicza postawa człowieka wolnego wyrażająca cześć i szacunek, gotowość służenia, słuchania i wypełniania Bożych nakazów. Jest to również postawa paschalna wyrażająca radość ze zmartwychwstania i czujnego oczekiwania na powtórne przyjście Chrystusa.
Postawa klęcząca - Postawa wyrażająca pokorne uwielbienie, uniżenie się, oddanie najwyższej czci, uznania ograniczoności i zależności. Ma również charakter adoracyjny i pokutny.
Dziękczynienie - Każda liturgia jest składaniem Bogu dziękczynienia, szczególnie Msza św., pod której koniec, po przyjęciu Komunii świętej, składamy dziękczynienie, czyli trwamy przez chwilę w ciszy i na modlitwie.
Wino - Istotny składnik Eucharystii, symbolizujący doskonałą naturę Boską. Nadto wino jest symbolem radości życia i obfitości duchowych darów.
Bicie się w piersi - Wyraz samo obwinienia się, uznania swej niegodziwości, słabości i grzeszności wobec Boga i wspólnoty.
Rozkładanie rąk - Gest modlitewny uznający bezradność wobec Boga, znak podniesienia ducha ku Bogu. Również postawa uwielbienia, wychwalania, prośby o dary łaski i błogosławieństwa.
Credo- Wyznanie wiary; dłuższa wersja to Apostolskie Wyznanie Wiary (podczas Mszy św.), a krótsza to Skład Apostolski.
Woda - Dolewana do wina podczas przygotowania darów oznacza grzeszną naturę ludzką. Poza tym oznacza życie, źródło płodności i oczyszczenia, np.: podczas chrztu, aspersji.
INRI - Skrót napisu: “Jezus Nazareński, Król Żydowski”; napis umieszczony w trzech językach (aramejskim, greckim i łacińskim) na krzyżu przez Piłata, jako obwieszczenie winy Skazanego.
Insygnia- Oznaki godności i władzy kościelnej, np.: dla biskupa mitra i pastorał.
Znak krzyża - Krzyż dla chrześcijan jest znakiem odkupienia. Uczynienie znaku krzyża oznacza wezwanie jego wyzwalającej mocy. Nade wszystko znak krzyża jest najkrótszym wyznaniem wiary w Trójcę św. i w odkupienie przez Chrystusa.
Skłony - (pokłon, ukłon) Postawa wyrażająca pokorę,uniżenie się, oddanie szacunku przez “zmniejszenie” siebie samego.
Obmycie rąk- Znaczenie tego gestu dobrze wyraża modlitwa kapłana zaczerpnięta z Księgi Psalmów: “Obmyj mnie, Panie, z mojej winy i oczyść mnie z grzechu mojego”.

NAZWY

Katafalk- Zazwyczaj drewniane lub metalowe podwyższenie w kształcie skrzyni, pomalowane na czarno lub fioletowo, często ozdobione symbolami śmierci i zmartwychwstania, na którym umieszcza się trumnę podczas nabożeństwa pogrzebowego.
Wieczna lampka - Czerwone światło palące się dniem i nocą, umieszczane w pobliżu tabernakulum wskazujące, że jest w nim przechowywany Najświętszy Sakrament.
Sanctissimum - Łacińska nazwa Najświętszego Sakramentu, znacząca “najświętszy”.
Woda święcona - Woda pobłogosławiona przez kapłana i używana do pokropienia osób, przedmiotów i miejsc. Symbolizuje duchowe oczyszczenie lub przypomina sakrament chrztu (aspersja).
Paschał (świeca wielkanocna) - Dużych rozmiarów świeca, ozdobiona wyrytym krzyżem, pięcioma ziarnami kadzidła, bieżącą datą roku oraz greckimi literami A i ?. Jest symbolem zmartwychwstałego Chrystusa Pana.
Relikwie- Śmiertelne szczątki świętego, także części jego ubioru i służące mu do użytku przedmioty, które traktuje się ze czcią, ze względu na osobę świętego, z którym te przedmioty były związane.
Zacheuszki - Dwanaście lub cztery świeczników przymocowanych do ścian kościoła w miejscach, gdzie znajduje się tyleż samo małych krzyżyków, które to miejsca namaścił biskup podczas konsekracji kościoła. Symbolizują, że kościół powstał na fundamencie apostołów.
Lavabo (ablucja) - Rzeczywiste lub symboliczne obrzędowe obmycie ciała lub części ciała bądź przedmiotów kultu.
Profanacja (zbezczeszczenie) - Znieważenie miejsca albo przedmiotu kultu (np.: cmentarza, kościoła) przez niegodne czyny połączone ze zgorszeniem wiernych. Miejsca i przedmioty zbezczeszczone muszą być na nowo przyjęte do kultu sakralnego. Najcięższą profanacją jest znieważenie Najświętszych Postaci eucharystycznych.
Formularz mszalny - Zmienne i stałe teksty liturgiczne dostosowane do charakteru obchodu liturgicznego (święta, wspomnienia), obejmujące modlitwy przewodniczenia, antyfony, czytania, prefacje i inne modlitwy oraz formuły stosowane w trakcie liturgii.
Krzyżmo - Mieszanina oliwy i wonnych substancji, poświęcona przez biskupa na rannej Mszy św. w Wielki Czwartek (Msza krzyżma), używana do udzielania chrztu, namaszczenia chorych, konsekracji kościołów i ołtarzy.
Katechumenat - W starożytnym Kościele czas, w którym kandydaci do chrztu przygotowywali się do jego przyjęcia poprzez pogłębianie wiary, lekturę Pisma św., zaznajamianie się z nauką Kościoła i ucząc się życia we wspólnocie chrześcijańskiej. Dziś popularny jest neokatechumenat, czyli czas pogłębiania wiary we wspólnocie przez tych, którzy już przyjęli chrzest.
Ablucja (lavabo) - Rzeczywiste lub symboliczne obrzędowe obmycie ciała lub części ciała bądź przedmiotów kultu.
Kadzidło- Wonna mieszanina żywicy i ziół, spalana w kadzielnicy podczas celebracji liturgicznych, np. na Mszy św., na okadzenie księgi Ewangelii, paschału, biskupa itd.
Olej chorych - Wonna oliwa używana do obrzędu namaszczenia chorych. Obrzęd ten ma duchowo umocnić chorego.
Olej katechumenów - Wonny olej używany do udzielania sakramentów, np.: sakramentu chrztu.
Hostia - Okrągły, cienki i biały opłatek chleba upieczony z mąki pszennej rozrobionej w wodzie, który w czasie Eucharystii zostaje słowami konsekracji przemieniony w Ciało Chrystusa.
Homagium - Hołd posłuszeństwa i wierności składany papieżowi przez kardynałów (np.: po wyborze na Urząd Piotrowy) lub biskupowi przez duchowieństwo podczas ingresu.
Partykuła - Cząsteczka Chleba eucharystycznego lub kropla Krwi Pańskiej. Kościół bardzo dba o to, żeby partykuły Świętych Postaci nie zostały zaniedbane czy upuszczone, dlatego stosuje się korporał, puryfikację, ablucję itd.
Taca (kolekta) - Nazwa zbiórki ofiar, najczęściej pieniężnych, podczas Mszy św. na potrzeby kościoła lub wspólnoty.
Komunikant - Okrągły, cienki i biały, mniejszy od Hostii, opłatek chleba upieczony z mąki pszennej rozrobionej w wodzie, który w czasie Eucharystii zostaje słowami konsekracji przemieniony w Ciało Chrystusa.
Ingres - Uroczyste i oficjalne przybycie nowego biskupa do swojej diecezji z procesjonalnym wejściem do katedry.